ગળો (Giloy) વર્ષોથી આપણા ઋષિ-મુનિઓએ એક એવી વનસ્પતિ શોધી હતી, જેના માત્ર એક ટુકડામાં દુષિત રક્તને શુદ્ધ કરવાનું શક્તિશાળી તત્વ હતું, જે શરીરના ત્રિદોષ – વાયુ, પિત્ત અને કફ – ને સંતુલિત રાખે છે. એ વનસ્પતિ છે જેને વૈજ્ઞાનિક ભાષામાં Tinospora Cordifolia કહે છે.
આ વેલ સામાન્ય રીતે લીમડો કે આંબા જેવા ઔષધિય વૃક્ષો પર ચડીને વધે છે – અને એવું માનવામાં આવે છે કે જેને આ વેલ અડી જાય, એ વૃક્ષના ગુણ પણ ગળામાં સામેલ થઈ જાય છે. એટલે જ જ્યાં પણ ગળો ઉગે છે, ત્યાં આપમેળે તંદુરસ્તીનો ભંડાર ઊભો થાય છે.
Table of Contents
ગળો એ માત્ર ઔષધિ નથી – તે એક રસાયન છે, જે શરીરને પુનઃનિર્મિત કરે છે, રોગોને સામે લડવાની તાકાત આપે છે અને જીવનશક્તિ વધારવાનું કાર્ય કરે છે. આજ કારણ છે કે ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં તેને “ગરીબના ઘરની ડોક્ટર” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
🌿 ગળો – એક અજોડ ઔષધિ
ગળો (Tinospora Cordifolia) એ એક શ્રેષ્ઠ વનસ્પતિ છે જેને આયુર્વેદમાં ત્રિદોષનાશક અને રોગપ્રતિકારક ક્ષમતા ધરાવતી ઔષધિ તરીકે માનવામાં આવે છે. એ લીમડો કે આંબાના વૃક્ષ ઉપર વઢતી વેલ છે અને જેને સપોર્ટ મળે ત્યાં સુધી વિભિન્ન ઝાડો પર ચઢી જાય છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો – ગળાની સૌથી શક્તિશાળી ક્ષમતા
જ્યારે વાત આપણા શરીરની રક્ષણ કવચ – એટલે કે ઈમ્યુન સિસ્ટમ (Immunity) –ની થાય છે, ત્યારે ગળો તે વનસ્પતિ છે જેને આયુર્વેદ શાસ્ત્રોમાં પ્રાકૃતિક રોગપ્રતિકારક દ્રવ્ય તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યો છે. આજે પણ જ્યારે જીવનશૈલી બીમારીથી ભરાઈ રહી છે, ત્યારે પ્રકૃતિનો આ ઉપહાર વધુ ઉપયોગી બની ગયો છે.
🔬 વૈજ્ઞાનિક રીતે પણ સાબિત છે કે:
ગળો આપણા શરીરમાં ‘મેક્રોફેજીસ’ (Macrophages) નામની રોગ સામે લડતી કોષિકાઓની સંખ્યા અને શક્તિ બંને વધારવામાં મદદ કરે છે. એ આંતરડામાંથી ટોક્સિન દૂર કરે છે અને લોહીમાં રોગજણક બેક્ટેરિયા સામે ડિફેન્સ સિસ્ટમ ઉભી કરે છે.
🧪 આયુર્વેદ અનુસાર ગળાના ગુણધર્મ
- સ્વાદ: તૂરી, કડવી અને તીખી
- ગુણ: ગરમ છતાં પિત્તશામક
- અન્ય ગુણધર્મ:
- રાસાયન (Rejuvenating)
- રક્તશોધક (Blood Purifier)
- હૃદય માટે હિતકારી
- પાચનકારક
- ત્રિદોષ નાશક
- આયુષ્યપ્રદ (Life enhancer)
💪 ગળાના મુખ્ય આરોગ્યલાભ
1. રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો
ગળો શરીરના ઇમ્યુન સિસ્ટમને મજબૂત બનાવે છે. લોકો તેને “ગરીબના ઘરની ડોક્ટર” પણ કહે છે.
2. તાવ (Fever) માટે શ્રેષ્ઠ
250ml પાણીમાં 40g ગળો ભેળવી રાત્રે રાખી સવારમાં ગાળી ને પીવાથી તાવ મટે છે.
3. ડાયાબિટીસમાં ફાયદાકારક
10-20ml ગળાનો રસ દિનમાં 2-3 વખત પીવાથી રક્તમાં ગ્લુકોઝ લેવલ નિયંત્રિત રહે છે.
4. ગઠિયા (Joint Pain) માટે ઉપયોગી
સૂંઠ સાથે ગળાનો પાવડર અથવા રસ લેવાથી સાંધાના દુખાવામાં રાહત મળે છે.
5. લીવર અને પાચનતંત્ર માટે લાભદાયી
મંદાગ્નિ, એસિડિટી, પંડૂ રોગ જેવી લિવર-સંબંધિત સમસ્યાઓમાં ઉપયોગી.
🍯 ગળાનો ઉપયોગ વિવિધ દ્રવ્યો સાથે:
| દ્રવ્ય | ઉપયોગ | રોગ |
|---|---|---|
| ઘી | વાયુ દોષ | સાંધા દુખાવા, સાંધાના રોગો |
| ગોળ | કબજિયાત | પાચનસંબંધિત સમસ્યા |
| સાકર | પિત્ત દોષ | તાવ, દાહ |
| મધ | કફ દોષ | ખાંસી, શ્વાસનળી રોગો |
| એરણ્ડ અને દિવેલ | સાંધાના દુખાવા | ગઠિયા |
| સૂંઠ | એસિડિટી | અજીરણ, દાહ |
👀 ખાસ ઉપયોગ – દાહ અને બળતરા માટે
ગળો, ગોખરુ અને આમળાનો સમભાગ પાવડર બનાવો. રોજ 1 ચમચી સવાર અને સાંજે સેવન કરો. એ આંખ, છાતી, પેશાબ દરમ્યાન દાહ જેવી સમસ્યાઓ મટાડે છે.
☕ ગળો નો ઉકાળો કેવી રીતે બનાવવો?
સામગ્રી:
- સુકા પાંદડા/ડાળખી નો પાવડર – 1 ચમચી
- પાણી – 1 ગ્લાસ
રીત:
- પાવડરને પાણીમાં ઉકાળો.
- ગાળી ને ગરમ પીવો.
વિકલ્પ: લીલા પાંદડા/ડાળખી સીધી ઉકાળીને પણ પી શકાય છે.
🧬 લોહી વધારવા માટે
ગળો લોહીને શુદ્ધ કરે છે અને હિમોગ્લોબીન સ્તર વધારવામાં મદદ કરે છે. નિયમિત સેવનથી થાક, નબળાઈ જેવી સમસ્યાઓ દૂર થાય છે.
🧠 યૌન સમસ્યાઓમાં ઉપયોગ
ગળો શરીરમાં હોર્મોનલ બેલેન્સ જાળવી રાખે છે. ખાસ કરીને જ્યારે શરીર બીમાર હોય ત્યારે યૌન ઈચ્છાઓ ઘટી જાય છે. ગળો આ સંતુલન પુનઃસ્થાપિત કરવામાં સહાયક છે.
⚠️ ચેતવણી અને સાઇડ ઈફેક્ટ્સ
- વધુ માત્રામાં સેવન હાનિકારક હોઈ શકે.
- ગર્ભવતી સ્ત્રીઓએ સેવા ન કરવી.
- દુર્બળ પાચન ધરાવતા લોકો ડોક્ટરની સલાહથી લેવું.
📝 પરિણામ
ગળો એ એક એવું ઔષધ છે જે માત્ર રોગ જ નહી, આખા શરીરને તંદુરસ્ત બનાવે છે. આયુર્વેદ પ્રમાણે, એ દરેક વ્યક્તિ માટે દૈનિક જીવનમાં ઉપયોગ માટે શ્રેષ્ઠ છે – જો યોગ્ય માત્રામાં લેવાય. ગામડાઓમાં સરળતાથી ઉપલબ્ધ હોવાને કારણે, આજે પણ એ એક લોકપ્રિય ઘરેલું ઉપાય છે.
Note : અમારા દ્વારા પુરી પાડવામાં આવતી માહિતી એ માત્ર અમારા નિઃસ્વાર્થ પણાના હેતુના આશયથી ઈન્ટરનેટ અને અન્ય માધ્યમ થકી માહિતી મેળવીને ફક્ત ને ફક્ત શૈક્ષણિક અર્થે લોકો સુધી પહોંચાડવાનો છે. માટે કોઈ પણ વસ્તુનું સેવન તથા કોઈપણ જાતની આયુર્વેદિક ઔષધી કે ઘરગથ્થુ પ્રયોગ કરતા પહેલા તમારા અનુભવી વૈદ્ય, ફેમિલી ડોક્ટર કે જે તે વિષયના નિષ્ણાંત ની સલાહ અવશ્ય લો.
