લસોડા : ગુજરાતી પરંપરામાં અનેક ઔષધીય વનસ્પતિઓ અને ફળોનું મહત્વ જાણીતું છે. આવા જ એક આદરણીય ફળ છે ગુંદા, જેને હિન્દીમાં “લસોડા” તરીકે ઓળખાય છે. લસોડા માત્ર એક સ્વાદિષ્ટ ફળ નથી, તે તંદુરસ્તી માટે અત્યંત લાભદાયક અને શક્તિશાળી ફળ છે જે નોનવેજ કરતા પણ 100 ગણું વધુ આરોગ્યપ્રદ માનવામાં આવે છે. આ લેખમાં અમે લસોડા ફળના વિવિધ ફાયદા, તેનો આયુર્વેદિક ઉપયોગ, વિજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ અને ઘરેલું ઉપાયો વિગેરે વિષે વિસ્તૃત જાણકારી આપીશું.
લસોડા શું છે?
ગુંદા એક પ્રાકૃતિક ફળ છે જે સામાન્ય રીતે ભારતના સઘન વન વિસ્તારો અને ગુજરાતમાં મઢાય છે. આ ફળનું વૈજ્ઞાનિક નામ Lasura racemosa છે અને તે ફોસ્ફરસ, કેલ્શિયમ, વિટામિન C, અને અનેક ખનિજ તત્વોથી ભરપૂર હોય છે. એ આયુર્વેદિક ગ્રંથોમાં પિત્ત શામક અને શ્વાસનળીને સ્વસ્થ રાખનારા તરીકે વખણાય છે. તેની છાલ અને પાંદડા પણ ઔષધીય ગુણોથી ભરપૂર હોય છે.
Table of Contents
લસોડાના આરોગ્ય લાભ
ગુંદાનું નિયમિત સેવન અનેક પ્રકારની તકલીફોમાં ફાયદાકારક સાબિત થયું છે. ચાલો, તેના મુખ્ય ફાયદાઓ પર વિગતવાર નજર કરીએ:
1. પેટના કીડા નાશક
ગુંદામાં રહેલા તત્ત્વ પેટમાં રહેલા કીડા (કૃમિ) ને દૂર કરવા માટે ખૂબ જ અસરકારક છે. ખાસ કરીને નાના બાળકો અને વૃદ્ધોમાં પેટની કૃમિથી થતા દુખાવો અને અસ્વસ્થતાને ગુંદાનું સેવન દૂર કરે છે.
2. પેટનો દુખાવો અને અતિસારમાં રાહત
ગુંદા ખાસ કરીને પેટના દુખાવા, ગેસ, અપચા અને અતિસાર જેવી સમસ્યામાં મદદરૂપ છે. ગુંદાની છાલનો ઉકાળો બનાવીને પીવાથી આ તકલીફોમાં રાહત મળે છે અને પાચનતંત્ર મજબૂત બને છે.
3. શ્વાસનળી અને શ્વાસને લગતા રોગોમાં લાભ
કફ, છાતીનો દુખાવો, ઉધરસ અને દમની બીમારીઓમાં ગુંદાનો ઉપયોગ ખૂબ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. ગુંદાની છાલમાંથી બનેલા ઉકાળાને નિયમિત પીવાથી શ્વાસનળી સ્વસ્થ રહે છે અને શ્વાસ લેવામાં સરળતા રહે છે.
4. લસોડા તાવ અને બળતરા ઘટાડવામાં ઉપયોગી
વારંવાર આવતો તાવ, બળતરા અને શારીરિક કમજોરીમાં ગુંદા ખૂબ મદદ કરે છે. તેની છાલનો ઉકાળો દવા તરીકે કામ કરે છે અને શરીરનું તાપમાન સમતુલ્ય રાખે છે.
5. ડાયાબિટીસમાં સહાય
ગુંદા ના પાંદડા પીસીને તેનો રસ પીવાથી બ્લડ શુગરનું સ્તર નિયંત્રિત રહે છે. ઘણા આયુર્વેદિક આયુષ્યવિદો દ્વારા આ ફળને ડાયાબિટીસ માટે ઉપયોગી માનવામાં આવે છે.
6. તાકાત અને ઊર્જા પ્રદાન
ગુંદાના સૂકવેલા બીજ અને તેના ચૂર્ણમાંથી બનાવેલા લાડુ તાકાત વધારવા માટે શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. તે શરીરને સ્ફૂર્તિ અને મજબૂતાઈ આપે છે.
7. ફોડલા અને ઘા સાફ કરે
ફોડલા, ઘા અને ઈન્ફેક્શન માટે ગુંદાના પાંદડા વાટીને લાદવાથી તે ઝડપથી સાજા થાય છે. તેનો એન્ટિબેક્ટેરિયલ ગુણફળ કારગર હોય છે.
ગુંદા બનાવવાના ઉપાયો અને ઉપયોગ
ગુંદાનો ઉકાળો કેવી રીતે બનાવવો?
- ગુંદાની છાલ 10-15 ગ્રામ લઈને તે પાણીમાં ધોઈને સોયા 2-3 ગ્લાસ પાણી સાથે ઉકાળો.
- પાણી અડધું થવા સુધી ઉકાળો અને છાણીને ઠંડુ થવા દો.
- દિવસમાં બે વખત સવારે અને સાંજને 20-40 મિલી ગુંદાનો ઉકાળો પીવો.
ગુંદાના લાડુ બનાવવાના ઘટકો
- ગુંદાનું સૂકવેલું ચૂર્ણ – 50 ગ્રામ
- મેંદો (જવના દાણા) – 50 ગ્રામ
- બેસન – 50 ગ્રામ
- ઘી – 100 ગ્રામ
- ખાંડ અથવા ગોળ મીઠાશ માટે
આ તમામ ઘટકોને મિક્સ કરીને લાડુ બનાવવામાં આવે છે જે તાકાત વધારવા માટે ખૂબ જ સારી પૌષ્ટિકતા આપે છે.
ઘરેલું ઉપાય
- ગુંદાના પાંદડા પીસીને પેટના દુખાવા માટે તેની રસ પીવો.
- ગળા ના દુખાવા માટે ગુંદાની છાલનો ઉકાળો પીવો.
- ફોડલા કે ઘા પર ગુંદાના પાંદડા વડે લિપ્ત પોટલી લગાવો.
- સોજો થયો હોય તે જગ્યાએ ગુંદાની છાલનું તેલ કપૂર સાથે લગાવો.
ગુંદા સાથે સંકળાયેલા વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ
ગુંદા પર થયેલા કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસોએ દર્શાવ્યું છે કે તેમાં રહેલા ફાઇટોકેમિકલ્સ અને એન્ટિઆક્સિડન્ટ્સ શ્વાસનળીના રોગોમાં રાહત આપે છે. તેનું ઔષધીય તત્વો લોહીમાં વિકારો અને સોજાને ઘટાડવામાં મદદરૂપ થાય છે. ગુજરાતની પરંપરાગત દવાઓમાં ગુંદાને પ્રાકૃતિક પ્રતિકારક તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે.
કોઈ ખાસ તકલીફો અને ધ્યાન રાખવાની બાબતો
- ગુંદાનું સેવન કરતી વખતે વધુ માત્રામાં ન લેવાથી પેટમાં ગેસ, અતિસાર કે એલર્જી થઈ શકે છે.
- ડાયાબિટીસ કે હૃદયરોગ ધરાવતા દર્દીઓ પહેલા ડોકટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.
- ગર્ભવતી મહિલાઓએ અને બાળકોને નિયમિત સેવન પહેલાં તબીબી સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.
ગુંદાના અન્ય આયુર્વેદિક લાભો
- લોહિનો શુદ્ધિકારક
- ચમકીલો અને તંદુરસ્ત ત્વચા માટે
- હાડકાં મજબૂત બનાવવા માટે કેલ્શિયમ પૂરું પાડે છે
- માનસિક તણાવ ઘટાડવામાં સહાયક
ફ્રિક્વન્ટલી પુછાતા પ્રશ્નો (FAQs)
1. ગુંદા ક્યારે અને કેવી માત્રામાં લેવો જોઈએ?
દિવસમાં બે વખત, સવારે અને સાંજે 20-40 મિલી ગુંદાનો ઉકાળો અથવા લાડુ સેવન યોગ્ય માનવામાં આવે છે.
2. શું ગુંદા ખાવાથી કોઈ બાજુ અસર થાય છે?
સામાન્ય રીતે નહી, પરંતુ વધુ માત્રામાં લેવાથી પેટમાં અસ્વસ્થતા થઈ શકે છે. સંજોગો મુજબ ડોકટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
3. ગુંદાનું સૂકવાયેલું ફળ ક્યાંથી મળી શકે?
આમ તો સ્થાનિક બજારો અને આયુર્વેદિક દવાખાનોમાં ઉપલબ્ધ હોય છે. ઓનલાઇન પણ ખરીદી શક્ય છે.
4. ગુંદાને તંદુરસ્ત જીવન માટે કેમ ઉપયોગ કરવો જોઈએ?
શરીરનુ રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા, પાચનતંત્ર મજબૂત કરવા અને શ્વાસનળીના રોગોમાં રાહત માટે ગુંદા ખૂબ ઉપયોગી છે.
5. શું ગુંદાને ડાયાબિટીસમાં ઉપયોગ કરી શકાય?
હા, ગુંદાના પાંદડા પીવાથી બ્લડ શુગર નિયંત્રિત રહે છે, પરંતુ હંમેશા તબીબી સલાહ સાથે જ તેનો ઉપયોગ કરવો.
સમાપ્ત શબ્દ
ગુંદા (લસોડા) એ પ્રાચીન આયુર્વેદિક ફળ છે જે આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે એક ધન છે. તેના ઉપયોગથી પેટના દુખાવા, કફ, શ્વાસનળીના રોગો અને તાકાતમાં વૃદ્ધિ થાય છે. ગુંદા આયુર્વેદમાં એક મજબૂત રોગપ્રતિકારક અને તંદુરસ્તી માટે આવશ્યક ફળ છે. જો તમે પ્રાકૃતિક ઉપાયો અને દવાઓમાં રસ રાખો છો, તો ગુંદાનો નિયમિત ઉપયોગ તમારા માટે લાભદાયક સાબિત થશે.
Note : અમારા દ્વારા પુરી પાડવામાં આવતી માહિતી એ માત્ર અમારા નિઃસ્વાર્થ પણાના હેતુના આશયથી ઈન્ટરનેટ અને અન્ય માધ્યમ થકી માહિતી મેળવીને ફક્ત ને ફક્ત શૈક્ષણિક અર્થે લોકો સુધી પહોંચાડવાનો છે. માટે કોઈ પણ વસ્તુનું સેવન તથા કોઈપણ જાતની આયુર્વેદિક ઔષધી કે ઘરગથ્થુ પ્રયોગ કરતા પહેલા તમારા અનુભવી વૈદ્ય, ફેમિલી ડોક્ટર કે જે તે વિષયના નિષ્ણાંત ની સલાહ અવશ્ય લો.
